Op 1 oktober 2010 treedt de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht ( Wabo) in werking. Deze veroorzaakt nogal veranderingen in procedures bij het verkrijgen van een omgevingsvergunning voor een bouwproject dat afwijkt van de regels van het geldende bestemmingsplan. Toestemming voor kleine afwijkingen wordt verstrekt door het college van B en W, bij grote ingrepen zal de gemeenteraad vaak een bestemmingsplanwijziging moeten goedkeuren. Voor minder grote ingrepen die in strijd zijn met het bestemmingsplan maar wel passen binnen het algemene ruimtelijke beleid van de gemeente moet de raad een verklaring van geen bedenkingen ( v.v.g.b) afgeven zodat vervolgens het college de initiatiefnemer een omgevingsvergunning (o.v.) kan verstrekken voor zijn bouwproject. In 2011 stelt het college de Raad voor deze procedure te versimpelen met gebruikmaking van een artikel uit de Wabo. Als een bouwproject valt in één van de categorieën van bouwprojecten op een door de Raad vastgestelde lijst dan kan het college een omgevingsvergunning verstrekken zonder dat de Raad een v.v.g.b. hoeft af te geven.

Pieter Bootsma

Voor de Raad, schrijft het college, zal deze aanpak minder belastend zijn en voor de initiatiefnemer betekent het een tijdwinst in het verkrijgen van een omgevingsvergunning van 32 tot 41 weken.
Helemaal zonder tussenkomst van de Raad zal een en ander niet geschieden: de Raad krijgt per email bericht over een project waarvoor het college een omgevingsvergunning wil verstrekken en dan kan de Raad om agendering van het bouwplan in de vergadering van de Raadscommissie Ruimte en Wonen verzoeken. Deze procedure wordt het piepsysteem genoemd.

Scepsis Platform bij de nieuwe aanpak
In het PlatformCultureel erfgoed Groningen ( het samenwerkingsverband van de Vrienden, Heemschut en buurtverenigingen van de binnenstad) waren we sceptisch gestemd over het voorstel. Zou in de praktijk niet getornd worden aan een van de belangrijkste taken van de Raad, de vaststelling van de bestemmingsplannen en het al dan niet geven van toestemming voor buitenplanse afwijkingen? Voor iedere stadsbewoner belangrijk want het bestemmingsplan kan hem beschermen tegen ongewenste veranderingen in zijn woonomgeving. De voorbeelden van bouwprojecten die in de brief van het college van 2011 werden beschreven en zouden passen in de categorieënlijst en het daarmee zonder afweging in de Raad konden stellen, gaven. te denken. Een voorbeeld: het invullen van een open plek die is ontstaan door brand of sloop van oude bebouwing en waarvoor het bouwplan bv. een laag hoger is dan het bestemmingsplan toestaat of een groter bouwvlak heeft. Dit is bv het geval op de hoek Damsterdiep- Nieuwe weg. We weten inmiddels welke buitenproportionele bouwwerken daar zijn verschenen. In de collegebrief werd er overigens voor gewaarschuwd dat de categorieënlijst projecten met een aanzienlijke impact op de omgeving toestaat.

Evaluaties
Het leek de Raad verstandig om de nieuwe procedure na ongeveer een jaar eerst eens te evalueren voor er definitief mee in zee te gaan. De procedure met categorieënlijst en piepsysteem, ingevoerd per 30 maart 2011 is over de periode tot en met 31 december 2012 geëvalueerd. In totaal gaat het om 32 aanvragen die met het piepsysteem aan de raad bekend werden gemaakt. In twee gevallen is gepiept en zijn de aanvragen in de Raad toegelicht en besproken en kon het college vervolgens een omgevingsvergunning afgeven. De Raad besloot na deze evaluatie door te gaan met het toepassen van de nieuwe aanpak.

In 2017 vroegen we ons in het Platform af of een nieuwe evaluatie niet op zijn plaats zou zijn: we merkten niks van de werkzaamheid van het systeem en we gingen ons afvragen of er wel door de Raad werd "gepiept". We wisten het raadslid mevrouw Mollema ( C.U.) , tegenwoordig wethouder, voor onze vragen te interesseren en zij slaagde er in tijdens de vergadering van de commissie Ruimte en Wonen van 9 mei 2018 aan de wethouder de toezegging te ontlokken de regeling te evalueren. Na de zomer zouden de resultaten bekend zijn.
De uitkomsten hebben op zich laten wachten want inmiddels werden ook de gemeenten Ten Boer en Haren vanwege de fusie per 1 januari 2019 bij het onderzoek betrokken. Maar na een jaar ( mei 2019) was het zo ver.

Aanvragen die via de categorieënlijst zijn afgehandeld

Voor de teruglopende toepassing van de aanvragen via het categoriënsysteem kon geen verklaring worden gegeven. We kunnen in ieder geval vaststellen dat de Raad niet bovenmate zou worden belast als van de categorieënlijst zou worden afgezien en de Raad gezien de lage getallen van de laatste twee jaar zelf zou besluiten over een v.v.g.b.-verlening. Opvallend is dat er nooit door de Raad is gepiept. Nooit zagen raadsleden kennelijk aanleiding een aanvraag in een vergadering van de commissie Ruimte en Wonen van de gemeenteraad aan de orde te stellen.

Aanpassingen in de procedure
Of de evaluatiecommissie, bestaande uit een raadslid, een raadsadviseur en een bestuurskundige zulks ook vreemd voorkomt staat niet te lezen. Wel worden bij de uitvoering van de procedure onvolkomenheden vastgesteld. In de eerste plaats worden de zienswijzen die bij een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor een bouwproject bij het college worden ingediend niet met de Raad gedeeld (in het evaluatieverslag heet het dat de Raad niet consequent van de ingediende zienswijzen op de hoogte werd gesteld) .Een lelijke omissie want in het voorstel dat in 2011 aan de Raad wordt voorgelegd om categorieënlijst en piepsysteem toe te passen wordt nadrukkelijk vermeld dat de zienswijzen die uitgaan van bezwaarmakers tegen het voorgenomen bouwproject aan de Raad zullen worden meegedeeld. In de tweede plaats vindt de evaluatiecommissie dat de informatie die de R.aad over de inhoud van de aanvraag krijgt onvoldoende en in slecht toegankelijke taal is geschreven. Dit klemt te meer omdat de tijd die het raadslid gegund wordt om te "piepen" maar heel kort is. De evaluatiecommissie stelt nu voor dat de aanvraag die de raadsleden per email bereikt vergezeld gaat van een oplegger met bouwplan, buitenplanse afwijking en de redenen waarom het college wil meewerken. Als er vervolgens bij het ter inzage leggen van het ontwerpbesluit over de aanvraag zienswijzen binnenkomen zal de Raad ook deze ontvangen vergezeld van de reactie van het college. De raadsleden hebben ten tweede male gelegenheid te "piepen " ten einde de aanvraag te agenderen in de commisssievergadering.

De laksheid van de Raad
De evaluatie wijst uit dat de afhandeling van de aanvragen die strijdig zijn met het bestemmingsplan dan wel niet formeel maar wel materieel een zaak van ambtelijke afweging is geworden. Werd er in het eerste jaar nog een enkele keer "gepiept ", de Raad heeft het er vervolgens bij laten zitten. De Raad had alerter moeten zijn en de wethouder om betere informatie moeten vragen en moeten onderzoeken waarom er geen zienswijzen op tafel lagen. Overigens vraag ik me af of de weg die in 2011 is ingeslagen waarbij het uitvoerend apparaat van de gemeente, in feite is gaan besluiten over buitenplanse vrijstellingen wel de goede weg is. Ambtenaren gaan over de juiste toepassing van de door de gemeenteraad vastgestelde regels (het bestemmingsplan). Zij horen niet te gaan over de keuze een buitenplans project wel of niet toe te staan. Die keuze is politiek van aard en hoort toe aan de gemeenteraad die de belangen afweegt van de initiatiefnemer van het project en van de omwonenden. Ook de verbeteringen in en de beloften van een betere uitvoering van het categorieënsysteem zullen onverlet laten dat in negen van de tien gevallen de ambtenaren zullen beslissen. Praktische bezwaren (de last die de besluitvorming over buitenplanse aanvragen voor de gemeenteraad betekent en de langere duur van de procedure) horen de democratische besluitvorming niet in de weg te zitten. De inwoners van Groningen hebben recht op het oordeel van de Raad.

Omgevingswet
Hoe zeer de bordjes van het ambtelijk apparaat en de gemeenteraad worden verhangen blijkt uit de omgevingswet die vanaf 2021 wordt ingevoerd. Kent de procedure die sinds 2011 in de gemeente Groningen geldt voor de afhandeling van de aanvragen voor buitenplanse projecten nog de mogelijkheid dat via de achterdeur (het "piepsysteem") de Raad de beslissingen naar zich toe kan trekken, bij de omgevingswet zal dat zijn afgelopen. Over afwijkingen va n het omgevingsplan (dat in de plaats komt van het bestemmingsplan) neemt het ambtelijk apparaat onder leiding van het college de beslissing en krijgt de Raad daarbij het recht om te adviseren. De rollen van het ambtelijk apparaat en de gemeenteraad zijn omgewisseld waardoor sprake is van een oplopend democratisch tekort bij de besluitvorming over buitenplanse aanvragen in onze gemeente.