Buurtvereniging Het A-Kwartier
Secretariaat: Henk Cuperus,
Lage der A 4, 9718 BJ Groningen

Provinciale Commissie van de Bond Heemschut
Secretariaat: Gitta op den Akker, Jensemaweg 9
9883 TH Oldehove

Stichting Vrienden van de Stad Groningen
Secretariaat: Quintuslaan 25
9722 RT Groningen

Groningen, 10 mei 2011

Aan de Dienst RO/EZ, afdeling juridische zaken,
Postbus 7081, 9701 JB Groningen

Betreft: reactie voorontwerp bestemmingsplan Vishoek, Hoekstraat en Muurstraat

Geachte mevrouw/heer,

De Buurtvereniging het A-kwartier, de provinciale commissie van de Bond Heemschut en de Stichting Vrienden van de Stad Groningen willen reageren op het voorontwerp van het Bestemmingsplan Vishoek, Hoekstraat, Muurstraat. Wij zijn van mening dat het nieuwe bestemmingsplan niet voldoet aan het streven de bouwhoogtes af te stemmen op het historisch straatbeeld zoals dat in de Toelichting van het bestemmingsplan wordt beschreven.
(Hoofdstuk 1 par 1.1 Aanleiding en doel) Het bestemmingsplan beantwoordt dus niet aan de eisen van doelmatigheid en doeltreffendheid.

Voorgeschiedenis
De provinciale commissie van de Bond Heemschut, de Stichting Vrienden van de Stad Groningen hebben vorig jaar samen met vertegenwoordigers van de buurtverenigingen het A-kwartier, de Hortusbuurt en Binnenstad Oost het Platform Cultureel Erfgoed Groningen (PCEG) opgericht. Tijdens de totstandkoming van het nieuwe college van B en W heeft het Platform aangedrongen op een meer beschermend bestemmingsplan voor het beschermde stadsgezicht van de Binnenstad en de Hortusbuurt. Het Platform is namelijk van mening dat het huidige bestemmingsplan ernstig te kort schiet in de bescherming van het beschermde stadsgezicht van de binnenstad.
Een belangrijke stap vooruit is dat in het Collegeprogramma 2010-2014 is opgenomen dat het de bedoeling van het College is de cultuurhistorische waarden van de binnenstad zo goed mogelijk in het bestemmingsplan te verankeren. ( p. 37)
Wethouder De Vries heeft tevens toegezegd dat het Platform reeds in de ontwerpfase van de nieuwe bestemmingsplannen invloed kan uitoefenen op de plannen.
Een belangrijke ontwikkeling is dat de welstandscommissie van de gemeente Groningen in haar Jaarverslag 2009 ook aandringt op een meer beschermend bestemmingsplan voor het beschermd stadsgezicht van de binnenstad. Bovendien constateert het recente rapport van de erfgoedinspectie, die direct onder de minister staat, dat de kwantitatieve regels van het huidige bestemmingsplan voor de Groningse binnenstad het beschermde stadsgezicht te weinig beschermen.
Van groot belang is ook dat niet alleen wethouder De Vries, maar ook de raadsleden van mening zijn dat het bestemmingsplan meer bescherming moet bieden aan het beschermde stadsgezicht.

Waarom een nieuw bestemmingsplan voor de Vishoek, Hoekstraat en Muurstraat?
De aanleiding tot het nieuwe bestemmingsplan is het beëindigen van de prostitutie in dit gebied. Het doel is van dit deel van het A-kwartier een leefbare woonbuurt te maken. Ook een doel is de bouwhoogtes af te stemmen op het historisch straatbeeld, om ongewenste schaalvergroting tegen te gaan als er panden vrij komen door het vertrek van de prostitutie. Het streven is om de kleinschalige karakteristiek van een straat achter de muur zoveel mogelijk intact te laten.
De vraag is of dit bestemmingsplan inderdaad het instrument is waarmee dit streven kan worden gerealiseerd.

Het voorontwerp van de bestemmingsplankaart?
Welke veranderingen zijn aangebracht? Op de kaart van het plangebied is te zien dat vergeleken met het vorige bestemmingsplan een aantal bouwhoogtes is verlaagd evenals de vloerindex. Aan de noordzijde gaat het maximum aantal bouwlagen van 5 naar 3, aan de zuidzijde van 4 naar 3 (met uitzondering voor nummer 38 en 54). De minimale bouwhoogte wordt aan de noord en zuidzijde 2 bouwlagen. Dat verbaast ons. Aangezien volgens de Toelichting ongeveer 30% van dit gebied uit eenlaags woningen bestaat, lijkt het ons voor de hand liggen om de minimum bouwhoogte op één bouwlaag te stellen, als de bedoeling is de bouwhoogtes af te stemmen op het historisch straatbeeld. Hoewel in de Toelichting staat dat via de vrijstellingsregeling de minimale hoogte tot één bouwlaag kan worden gereduceerd, hebben we deze regel niet kunnen ontdekken in paragraaf 4.4 over het afwijken van de bouwregels. Wel zagen wij een dergelijke regel voor bebouwing achter een hoofdgebouw, maar niet voor bebouwing aan de straatzijde. (Regel 4.4.1. sub b.2.)

Aan de zuidzijde blijft de vloerindex 2,4.
Aan de noordzijde verandert de vloerindex van 3,6 in het bestaande plan naar een getal tussen 2,5 en 3 in het nieuwe plan, met een uitzondering voor nummer 11 van de Hoekstraat waar de vloerindex 3,6 bedraagt. Waarom deze uitzondering?

Regels
Hoewel dit volgens de Toelichting niet de bedoeling van het bestemmingsplan is, is het nog steeds mogelijk dat hier grootschalige ingrepen plaats vinden op basis van regels in het bestemmingsplan waardoor het karakter van de buurt ingrijpend kan veranderen. Dat kan op grond van de onderstaande bouwregels.

4.2 Bouwregels
4.2.2. c ‘Het aantal bouwlagen mag niet meer bedragen dan het maximum en niet minder dan het minimum aangegeven op de kaart, waarbij de hoogte van een bouwlaag niet meer dan 4,50 m mag bedragen.’
Reactie 1: Door deze regel dreigt bijvoorbeeld de karakteristieke entree van de Vishoek met de verrassende en beeldbepalende eenlaags huisjes te verdwijnen.
Voorstel: een minimum van één laag op de plankaart vermelden en bij de Regels de bouwregel 4.2.2.c aanpassen.
Regel 4.2.2.c wordt dan: het aantal bouwlagen mag niet meer bedragen dan het maximum en minstens evenveel als het minimum aangegeven op de kaart.
Reactie 2: Verder menen wij dat een maximum van 4,50 m niet past bij de karakteristiek van de Vishoek, Hoekstraat en Muurstraat. Ook heeft een dergelijke hoogte voor één bouwlaag het gevolg dat bij toepassing van deze hoogte een totale bouwhoogte wordt bereikt die net zo min past bij de karakteristiek van deze straten. Bijvoorbeeld: bij een pand van drie bouwlagen van ieder 4,50 m hoog en een dak met een hoek van 80° kan de hoogte bijna 20 m worden.

Voorstel: een maximum hoogte van 13 m (inclusief kap) toevoegen aan regel 4.2.2.c. De maximum hoogte van een bouwlaag veranderen in 3,5 m.

4.2.2. g ‘Indien door verbouwing of het doorbreken van twee naast elkaar gelegen panden een vergroting plaatsvindt, mag die vergroting niet meer bedragen dan 1 x de korrelgrootte.’
Reactie 1: de tekst van dit artikel is niet geheel duidelijk. Op wat voor soort verbouwing wordt gedoeld met het woord verbouwing in deze bouwregel?
Voorstel: Bij samenvoeging van twee korrels bij een interne verbouwing blijven de bestaande twee voorgevels en de zijgevels intact, tenzij deze op de cultuurhistorische waardenkaart staan aangegeven als gevels die gesloopt kunnen worden. Dan dient een gesloopte voorgevel te worden vervangen door een gevel, van een korrel breed, die past in de karakteristiek van de straat qua maat en vormgeving.

4.3 Nadere eisen
‘Burgemeester en wethouders kunnen nadere eisen stellen aan de plaats en afmetingen van de bebouwing, ten behoeve van:
a. de woonsituatie:….
b. Het straat- en bebouwingsbeeld:
Ten aanzien van de binnen de bestemming toegelaten gebruiksvormen dient te worden gestreefd naar het instandhouden c.q. het tot stand brengen van een, in stedenbouwkundig opzicht, samenhangend straatbeeld en bebouwingsbeeld’

Voorstel: het laatste deel van de bovenstaande zin veranderen in ‘dient te worden gestreefd naar
a. ‘het behoud, herstel en versterking van het karakteristieke kleinschalige straat- en bebouwingsbeeld.’
b. ‘het in stand houden van een …. in stedenbouwkundig opzicht, samenhangend straat- en bebouwingsbeeld

‘In het algemeen zal gestreefd worden naar
• een goede verhouding tussen bouwmassa en open ruimte
• een goede hoogte-breedte verhouding tussen de bebouwing onderling en in samenhang in bouwvorm/architectonisch beeld tussen bebouwing die ruimtelijk op elkaar geöriënteerd is.’

Voorstel:
Hieraan toevoegen
• instandhouding van de karakteristiek van de ‘straat achter de muur’zoals beschreven in de Toelichting van het bestemmingsplan. (p. 11 en 12)

4.4 Afwijken van de bouwregels

4.4.1. Afwijkingsbevoegdheid
‘Burgemeester en wethouders kunnen bij een omgevingsvergunning afwijken van het bepaalde in:
b. lid 4.2.2 onder c. voor een afwijking van het minimum en maximum aantal bouwlagen …..met dien verstande
1. dat het aantal bouwlagen na ophoging niet meer mag bedragen dan vier;

Vraag: Is een bouwhoogte van vier verdiepingen wel in overeenstemming met de bedoeling van dit bestemmingsplan?

Reactie: Deze regel is in strijd met het streven naar het doel van het nieuwe bestemmingsplan om de bouwhoogtes af te stemmen op het historisch straatbeeld waarin een groot deel bestaat uit bebouwing met één en twee bouwlagen.
In de Inleiding op p. 1 wordt aan de hand van een voorbeeld vermeld waar het huidige bestemmingsplan toe leidt: een éénlaags huisje aan de zuidzijde van de Hoekstraat kan worden opgetopt tot vijf bouwlagen. Volgens het nieuwe bestemmingsplan is echter mogelijk dat een eenlaags huisje met kap kan worden opgehoogd tot vier bouwlagen (met een binnenplanse vrijstelling) met kap en dat de bouwlagen en kap (van 80°) 4.5 m hoog kunnen worden. Dat is in het totaal een hoogte van meer dan 23 m, de maximum bouwhoogte van de nieuwe oostwand van de Grote Markt. Met deze regel 4.4.1.b kunnen nog steeds grootschalige ontwikkelingen plaats vinden. Er is nog steeds ruimte voor winstgevende bouwplannen voor projectontwikkelaars, zeker als er twee, drie of vier kavels kunnen worden gecombineerd en opgehoogd. En past deze regel in het streven naar behoud en herstel van het karakteristieke beeld?
Voorstel: aan regel 4.2.2.c. toevoegen: tot een maximum hoogte van 13 m.
Voorstel: aan regel 4.2.2.c: toevoegen:
het minimum aantal bouwlagen mag bestaan uit één bouwlaag.

c. ‘lid 4.2.2. onder d, voor het vergroten van het toegestane bebouwingspercentage met 10%.’
Reactie: Dit is geen gunstige ontwikkeling gezien de verstening van deze buurt. De toegestane percentages zijn al 100% of 80 %.
Voorstel: Geen verhoging van het bebouwingspercentage. Behoud de schaarse binnenruimtes ten behoeve van het creëren van een aantrekkelijke woonbuurt.

d. ‘lid 4.2.2.onder d, voor hoekpanden waarvan de gevels aan twee straten grenzen, die een hoek vormen, met dien verstande dat het bebouwingspercentage 100% mag bedragen en de vloerindex gelijk mag zijn aan het maximum aantal bouwlagen;’
Voorstel: Hieraan toevoegen: ‘tot een maximum hoogte van 13 m’.

f. lid 4.2.2. ‘onder e voor het vergroten van naast elkaar gelegen gebouwen tot een gebouw met maximaal 4 x de korrelgrootte.’
Reactie: Deze regel zal leiden tot aantasting van het kleinschalig karakter van deze buurt tenzij er voorwaarden aan deze vergroting van de korrel worden gesteld.
Voorstel: veranderen in ‘……. 3x de korrelgrootte met behoud van de bestaande gevels (indien deze niet behoren tot de lijst van gevels die misstaan in deze straten (zoals Hoekstraat 24, 26, 28, 30, 38 en 58).) Als dit wel zo is kunnen een of meer gevels worden vervangen door onderling verschillende gevels die qua formaat, korrelgrootte en architectuur passen in de kleinschaligheid van de omgeving.‘
g. ‘lid 4.2.2 onder f, voor het verkleinen van de minimale dakhelling tot 0° en het vergroten van de maximale dakhelling met 80°.’
Voorstel: mits de maximale bouwhoogte 13 m blijft.

4.4.2. Voorwaarden voor afwijken

‘Afwijken van de regels, als bedoeld in 4.4.1, is slechts mogelijk indien geen onevenredige aantasting plaatsvindt van:
a. de woonsituatie
b. het straat- en bebouwingsbeeld’
Voorstel: de regel 4.4.2 wijzigen in:
b. ‘de karakteristiek van het straat- en bebouwingsbeeld zoals omschreven in de Toelichting bij het Beschermd stadsgezicht (p. 11 en 12) ter beoordeling door de Monumentencommissie.

9.1 Afwijkingsbevoegdheid

‘Voor zover zulks niet op grond van andere bepalingen kan worden toegestaan, kunnen burgemeester en wethouders bij een omgevingsvergunning afwijken van de bepalingen van het plan: ‘
Daarna volgen de regels 9.1.a t/m 9.1.e

Voorstel: zie regel 9.2.a.

Reactie: voor de gebouwen en bouwwerken genoemd in de nummers f, i, k, l, m vragen wij ons af of hier niet regels van elders zijn gekopieerd met bepalingen die niet passen in een bestemmingsplan voor een deel van het beschermd stadsgezicht van de binnenstad van Groningen, waarin de functie binnenstedelijk wonen belangrijk wordt; zijn een gasreduceerstation, vlaggenmasten tot een hoogte van 6 m, geluidwerende voorzieningen tot een hoogte van 4 m, zend-, ontvangst en sirenemasten tot een hoogte van 40 m bouwwerken die thuishoren in deze binnenstadsbuurt?
Voorstel: deze regels opschonen zodat een beperkt aantal regels overblijft waarvan voorstelbaar is dat deze in dit gebied gerealiseerd kunnen worden in de komende tien jaar.

9.2 Voorwaarden voor afwijking

‘Afwijking van de regels met toepassing van lid 9.1 is slechts mogelijk, indien geen onevenredige aantasting plaats vindt van

a. het straat- en bebouwingsbeeld’
Voorstel: deze regel veranderen in
a. ‘het karakteristieke kleinschalige straat- en bebouwingsbeeld ter beoordeling door de monumentencommissie.’

Tot slot
Wij missen een Cultuurhistorische waardekaart met in verschillende kleuren aangegeven de monumenten, de beeldbepalende panden, de gebouwen waarvan verwacht wordt dat daar nog historisch waardevol materiaal te vinden is, de panden die niet zozeer waardevol zijn, maar die toch qua vormgeving in het karakteristieke straatbeeld passen en panden die daar niet in passen en zonder bezwaar gesloopt kunnen worden en vervangen door een nieuw pand dat wel in de context past. Zo’n kaart kan als onderlegger voor dit bestemmingsplan worden gebruikt zodat direct duidelijk zichtbaar wordt welke panden monumentale waarde hebben of als beeldbepalend pand van belang zijn voor behoud van het karakteristieke straatbeeld. Ook zou daarin de status van de gangen die tussen de huizen lopen kunnen worden opgenomen.
We realiseren ons dat het maken van een volledige cultuurhistorische waardenkaart tijd kost en dat het misschien niet wenselijk is het voorbereidingsbesluit met een jaar te verlengen. Anderzijds is een cultuurhistorische waardenkaart als onderlegger bij dit bestemmingsplan wel de beste en meest eenvoudige manier om het gestelde doel te bereiken: het behoud van de kleinschalige karakteristiek van de Vishoek, de Hoekstraat en de Muurstraat.
Indien de tijd ontbreekt om een cultuurhistorische waardenkaart te maken, stellen we voor om voorlopig de cultuurhistorische waardenkaart op de website van de gemeente Groningen te gebruiken (http://fleximap.groningen.nl/gnmaps/monumenten/ ), waarop de rijks- en gemeentelijke monumenten staan. Deze kaart kan worden aangevuld met de beeldbepalende panden.

Aangezien de bouwregels van het voorontwerp bestemmingsplan niet beantwoorden aan het doel dat in de Toelichting wordt gesteld, verzoeken wij u het bestemmingsplan zo te wijzigen dat het doel: het afstemmen van de bouwhoogtes op het historisch straatbeeld gerealiseerd wordt. Pas dan is hier sprake van een doelmatig en doeltreffend bestemmingsplan.

Hoogachtend,

Namens het A-kwartier Henk Cuperus
Namens de Stichting Vrienden van de Stad Groningen P.J.E. Bootsma
Namens de provinciale commissie van de Bond Heemschut M.J A Vooijs

^top